A wszystko te… białe oczy

Element pytań bez odpowiedzi związany ze znanymi przez bohaterów literackich miejscami, wywołuje w odbiorcy poczucie niepewności. Powieść Leopolda Tyrmanda „Zły”, tocząca się w powojennej Warszawie, wykorzystuje to uczucie. Nierozpoznawalny, samozwańczy obrońca prostych ludzi, którego nikt nie złapał ani nie widział z bliska, jest manifestacją tego, jak pozornie znana społeczność kryje w sobie unikalną wyjątkowość. Czytając „Złego” od samego początku wyczuwa się atmosferę niepokoju, wynikającego z obalenia przekonań postaci dotyczących ich sąsiedztwa, które – we własnym mniemaniu – znali.

„Zły” Leopolda Tyrmanda jest powieścią ikoniczną i myślę, że wszyscy raczej się ze mną zgodzą. Od pierwszego wydania minęło wiele lat, lecz utwór wciąż zyskuje nowych czytelników, co jest zasługą kunsztu literackiego Tyrmanda. Autor wprowadza odbiorcę w serce powojennej Warszawy, prowadzi go przez ulice i ciemne alejki, a wszystko w klimacie półświatka i nieokreślonej tajemnicy. Powieść trzyma w napięciu, wywołuje niepokój, lecz jest też zabawna, piękna i zachwyca opisami życia stolicy. Ilość motywów i wątków w „Złym” jest ogromna – nie powoduje to jednak zagubienia w fabule. Tyrmand pisze warszawsko o Warszawie, dlatego miejsce akcji jest tak wyraziste.

Tajemnicze motywy i sekrety w „Złym” oraz tytułowa postać są w moim odczuciu największą zaletą tej powieści. Są one mistrzowsko poprowadzone i opisane, a sama akcja wciąga czytelnika dogłębnie. Kolejnym ważnym aspektem tej lektury jest jej wyjątkowość – fabuła całkowicie podporządkowana jest białym oczom ich właściciela. Znak rozpoznawczy Złego, czyli właśnie te oczy, towarzyszy bohaterom przez całą akcję. Niestety, „Złego” nie da się czytać szybko, lecz nie da się też od niego oderwać. Nawet po skończeniu lektury pozostaje się pod czarem tej niesamowitej powieści. W moim odczuciu to jeden z najznakomitszych przykładów polskiego kryminału. Czytając tę powieść, zżyłam się z bohaterami, razem z nimi przeżywałam wszystkie zwroty wydarzeń i nie jestem w stanie o nich zapomnieć. „Zły” błyskawicznie zawładnął moim sercem i myślę, że na długo będzie nim rządzić.

Adrianna Patyna, klasa IIC V LO w Szczecinie

Leopold Tyrmand, Zły, Wydawnictwo Marginesy, 2022