W słoneczne, niedzielne południe w dniu 9 marca br. w Muzeum Narodowym w Szczecinie zebrała się około 20-osobowa grupa miłośników książek dla dzieci. Przyszli na spotkanie z Krystyną Lipką-Sztarbałło, absolwentką warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, która od czasu uzyskania w 1989 roku pierwszej nagrody na VIII Biennale Sztuki dla Dziecka w Poznaniu za rysunki do Pinokia Carla Collodiego, pozostaje wierna książce dziecięcej. Zilustrowała m.in. Przygody Sindbada Żeglarza Bolesława Leśmiana, Sen, który odszedł Anny Onichimowskiej, wiersz Nie wiem kto Danuty Wawiłow, Moje-nie moje Liliany Bardijewskiej, Ale ja tak chcę! Beaty Ostrowickiej, Nic Marii Marjańskiej-Czernik.
Przedmiotem spotkania w Szczecinie były jednakże dwie ostatnie książki pani Krystyny czyli Dokąd iść? Mapy mówią do nas koreańskiej autorki Heekyoung Kim z 2012 roku, oraz pachnące jeszcze farbą drukarską autorskie Łazienkowe pytania, mające swoją premierę 28 lutego br. Te dwie pozycje idealnie wpisały się w temat wykładu brzmiący Książka edukacyjna – nowe formy, nowe zadania, nowe propozycje.
Rozpoczynając spotkanie pani Krystyna zachęciła zebranych do powrotu w lata dzieciństwa, kiedy to z zainteresowaniem przeglądali opasłe i bogato ilustrowane wydawnictwa encyklopedyczne. Okazało się, że każdy miał swój typ, były to np. atlas anatomii człowieka czy leksykon zwierząt. Takie fascynowanie się oglądaniem encyklopedii przez nieczytające jeszcze dziecko, prowadząca porównała do zakazanej przygody polegającej na zakradaniu się do świata dorosłych i podglądaniu ich życia jak przez dziurkę od klucza.
Kiedyś zadaniem książki edukacyjnej było oświecenie w jakimś konkretnym temacie czyli przeprowadzenie czytelnika z punktu A do punktu B. Dziś książki edukacyjne mają nie tylko uczyć, ale także bawić i inspirować do kreatywnego działania. Są gatunkiem pożądanym zarówno przez rodziców, którzy pragną poszerzać wiedzę swoich podopiecznych, jak i przez dzieci, którzy poznają świat realny bez wychodzenia z domu i dobrze się przy tym bawią.
Także wydawnictwa chętnie publikują takie książki, ponieważ mają one charakter uniwersalny i międzynarodowy. Jedną z takich książek jest właśnie tytuł Dokąd iść? Mapy mówią do nas. Książka ukazała się już w języku koreańskim, niemieckim i polskim. Na pierwszy rzut oka zdawałoby się, że to historia map, ale to tylko pół prawdy, ponieważ jest to także książka o świecie i jego rozpoznawaniu. Każda rozkładówka porusza inny temat, po lewej stronie jest tekst edukacyjny, a po prawej kreacja, jak można te wiadomości wykorzystać w praktyce. Na końcu książki znajdują się ciekawostki, dobre szczególnie dla dorosłego czytelnika, który po ich przeczytaniu może popisać się przed dzieckiem własną erudycją.
Podobną budową charakteryzują się Łazienkowe pytania. Jest to pierwsza (i mam nadzieję nie ostatnia) autorska książka Krystyny Lipki-Sztarbałło. Artystka nie podnosi tutaj jednakże kwestii filozoficznych tak jak jest to w Dokąd iść? Mapy mówią do nas. Ta książka pachnie po prostu prozą życia, jest poprawna i porusza temat istotny i potrzebny. Inspiracją do jej napisania była wnuczka autorki, która do trzeciego roku życia panicznie bała się mycia włosów. Trzeba więc było uciekać się do wielu forteli, aby dziecko w końcu samo zechciało umyć głowę. Łazienkowe pytania podrzucają rodzicom wiele pomysłów manipulacyjnych zachęcających dzieci do dbania o czystość osobistą. To także świetna książka o historii higieny. Dzięki niej dziecko będzie wiedziało, iż to, że w domu płynie z kranu woda to nie norma, lecz przywilej, który zawdzięczamy pracy wielu naukowców. Polecam wszystkim tę książkę z czystym sumieniem.
Na koniec spotkania Krystyna Lipka-Sztarbałło zdradziła słuchaczom tajniki swojego warsztatu ilustratorskiego. Po pierwsze lubi, gdy tekst jej się podoba, teksty nieciekawe odrzuca. Najpierw dokonuje wyboru jednej lub dwóch scen, które ją uwodzą i są charakterystyczne dla utworu. Potem szuka kolorów tak jak kucharz smaków i zaczyna szkicować. Wykonuje wiele rysunków w różnych sytuacjach, aż w końcu powstaje szkic, który ją satysfakcjonuje, po czym sprawdza jak wygląda w kolorze. Następnie artystka zachowuje się jak inżynier-zarządca, ponieważ mierzy ilość przeznaczonego dla niej miejsca w książce i liczy, ile ilustracji może stworzyć. Ostatnia faza to praca, praca i jeszcze raz praca oraz cenzura własna. Gdyby nie owa cenzura i naglące terminy u wydawcy, to mogłaby nad każdą książką pracować bez końca.
Ja też mogłabym bez końca pisać o tym ciekawym spotkaniu, ale niestety otrzymałam od mojego „wydawcy” wytyczne, aby tekst był krótki (i ciekawy*). Muszę wobec tego kończyć, ale zanim to uczynię pragnę jeszcze podziękować pracownikom Muzeum Narodowego w Szczecinie za zaproszenie Krystyny Lipki-Sztarbałło do naszego miasta i zorganizowanie tego wykładu. Rzadko w Szczecinie odbywają się spotkania dla dorosłych poświęcone książkom dla dzieci. Mam nadzieję, że będą następne i już niecierpliwie na nie czekam.
tekst: Wioleta Słoka
zdjęcia: Monika Wilczyńska
* przyp. redakcji :-)
Muzeum Narodowe zaprasza na wystawę odbywająca się w ramach cyklu
„Mistrzowie ilustracji książek dla dzieci i młodzieży” .
Wystawa poświęcona jest twórczości Krystyny Lipki – Sztarbałły
oraz książce „Dokąd iść? Mapy mówią do nas” jej autorstwa.
Wystawa czynna jest do 30 marca.
Kalendarz wydarzeń literackich w Szczecinie 
Leave a Reply