Nieodwracalne

Przełom XIX i XX wieku to wyrazisty i intensywny czas – czas niepokojów społecznych, wielkich wojen, wybuchu nowych nurtów artystycznych i czas przełomowych odkryć naukowych. W tych to właśnie niezwykłych latach Richard Rhodes rozpoczyna fabułę swojej książki. W roku 1933 po raz pierwszy spotykamy Leo Schillera, na którego spływa wizja wojny jakiej ludzkość jeszcze nie doświadczyła, i która wtedy jeszcze była niewyobrażalnym koszmarem.

Autor prowadzi fabułę opowiadając o życiu naukowców – fizyków i chemików, ich zmaganiach z codziennością na tle wrzącej Europy lat 20 -tych i 30-tych XX wieku, nierozerwalnie splatając je z gąszczem odkryć struktury atomu i rozpadu pierwiastków.

Wśród wielu bohaterów byli naukowcy-wizjonerzy jak Leo Schiller, wieloletni przyjaciel Herberta Georga Wellsa, którzy bez przeprowadzania doświadczeń przewidywali zachowania poszczególnych cząstek elementarnych. Potrafili jednocześnie przewidzieć zagrożenia jakie niesie za sobą odkrycie i okiełznanie reakcji łańcuchowej. Byli wśród nich również tytani pracy, którzy oprócz zaangażowania w laboratoriach ratowali swoich towarzyszy przed nadciągającymi nieuchronnie falami nazizmu i stalinizmu. Wielu spośród genialnych odkrywców jak Niels Bohr zmagało się z problemami psychicznymi, które prowadziły ich na skraj sensu życia. Poszukiwali celu i sensu istnienia. Zagłębiali się w sztukę i literaturę, które pomagały w odkryciu i zrozumieniu tego, czego klasyczna fizyka nie dopuszczała.

Richard Rhodes stworzył, jak mówi celnie w podtytule swojej książki, sagę o fizyce, polityce i psychologii. Jest to jednak również obraz nierozerwalnego związku nauki, literatury i filozofii, idealnie odmierzonych doświadczeń z wizją która pozwala ustalić kierunek badań i przewidzieć skutki odkryć naukowych, zanim ujrzą one światło dzienne.

Warto zarezerwować sobie trochę czasu na przeczytanie BOMBY – jedyne 830 stron – i dać się porwać opowieści, której zakończenie znamy i która w nieodwracalny sposób odcisnęła swoje piętno na historii najnowszej. Zachęcam do lektury nie tylko umysły ścisłe. Do czerpania przyjemności z lektury wiedza z zakresu fizyki jądrowej nie jest konieczna.

Ewa Buszac-Piątkowska

Richard Rhodes, Jak powstała bomba atomowa, Wydawnictwo Marginesy, 2021