Ogród Elizabeth

Urodziła się w Australii, dorastała w Londynie. W Berlinie zamieszkała z mężem, lecz po kilku latach osiedliła się z rodziną w okolicach Szczecina. Bardzo kochała kwiaty. Z radością pielęgnowała swój ogród. To właśnie o nim i życiu na wsi napisała swą pierwszą książkę…

Mary Annette Beauchamp przychodzi na świat w 1866 r. Po ukończonych studiach medycznych poznaje byłego oficera pruskiej kawalerii – Henninga von Arnima. Małżeństwo z tym starszym o 15 lat wdowcem uczyniło ją co prawda hrabiną, lecz nie szczęśliwą małżonką.
Kiedy w marcu 1896 roku pojedzie z mężem do jego pomorskich włości zakocha się …… w pewnym opuszczonym majątku i ogrodzie. Z całego serca zapragnie tam zamieszkać. To właśnie w Nassenheide (obecnie Rzędziny w okolicach Szczecina) 7 maja 1897 roku zaczyna pisać swą pierwszą książkę.

„Elisabeth i jej ogród” to autobiograficzna powieść, w której Elizabeth von Arnim dowcipnie i z autoironią opisuje swoje życie na pomorskiej wsi. Karty książki wypełnione są jej zachwytem nad przyrodą i nie tylko. Wielbicielka róż i tulipanów z wielką wrażliwością opisuje zmieniające się pory roku, zapach i barwy roślin wśród których spędza większość dnia.

Są tu opisy pierwszych niepowodzeń w roli ogrodniczki, trudnej współpracy z ogrodnikami, którzy nie chcieli spełniać jej /ich zdaniem/ szalonych wizji i refleksje na temat życia z dala od miasta.

Hrabina nie przywykła do wydawania poleceń. Tłumaczenie służbie czego oczekuje ją nudzi, sama woli przekopać swoje grządki. Czasem zdarza jej się wymykać ukradkiem by wziąć szpadel w swoje dłonie.

„… kopałam ziemię i zasadzałam potajemnie wspaniałości, a potem biegłam zgrzana z poczuciem winy do domu, padałam na fotel, zasłaniałam się książką i siedziałam z obojętną miną. Udało mi się ocalić dobrą reputację. Dlaczego mi nie wolno?”

Kobieta, w dodatku hrabina przy pracy w ogrodzie to niecodzienny widok. Ciężko było żyć w tamtych czasach, kobiecie która ponad wszystko ceniła sobie wolność i niezależność.

Dlatego trudno Elizabeth pogodzić się z modelem życia jaki preferuje jej mąż. On najchętniej widziałby ją w domu przy szyciu i gotowaniu. Tymczasem jego żona całe dnie spędza w otoczeniu roślin i kpi z niemieckich gospodyń – z ich zamiłowania do sprzątania i zajmowania się domem. Podziwia je, lecz sama nie zamierza iść ich śladem. Zbyt ceni sobie wolność, przestrzeń i umiłowanie do lektury.

Ekscentryczka. Tak mówili o niej ludzie z najbliższego otoczenia. Zakup nowego drzewka różanego przedkłada nad nową sukienkę. Sama finansuje wydatki na ogród. Całe dnie przesiaduje na świeżym powietrzu z książką w ręku. Wieczorem z wielkim ociąganiem wchodzi do domu. To właśnie NATURZE przysięga wierność a ogród staje się jej oazą spokoju i schronieniem. Tu napawa się pięknem roślin, ich barwą, zapachem. Tu pisze i czyta, nie zawsze porywające lektury:

„.. nudna książka czytana pod gołym niebem jest zbawienną łaską, jak kromka chleba z masłem, która dla kogoś w salonie nie stanowi pokusy, a jedzona pod drzewem staje się ambrozją” – pisze o lekturze biografii Lutra, którą dostała od miejscowego pastora, zatroskanego jej rozwojem duchowym.

Elizabeth to osoba, która ceni sobie samotność. W jej „Niebiańskim Królestwie” nieproszeni goście nie są mile widziani. Zwłaszcza Ci, nudni i bez wyrazu, przeciwko którym wytacza w rozmowach działa w postaci ironii i sarkazmu. Trudno znosi wizyty dam, które ze zdziwieniem i współczuciem reagują na jej styl życia. Samotność, odległość od wielkiego miasta i rozrywek jest dla nich ogromnym wyrzeczeniem, którego ich zdaniem Elizabeth się podjęła by zadowolić męża. Tymczasem sprawy wyglądają zupełnie inaczej, jednak niewiele osób jest w stanie to pojąć…

Elizabeth pisząc swoją powieść nie oszczędza swego męża. Hrabia Henning, zwany w książce GNIEWNYM, to typ twardego pruskiego oficera. Przekonany o swej nieomylności ma zdecydowanie inne poglądy od swej żony i inne oczekiwania.

„Wszystkie kobiety, te ładne albo brzydsze, zamężne lub nie, powinny przede wszystkim studiować sztukę gotowania. Kiedy pani zostanie znawczynią kuchni, zawsze będzie pani wysoko ceniona.” – radził hrabia przyjaciółce żony.

Nie trudno zgadnąć, że ich małżeństwo rozpadło się po jakimś czasie. Wtedy Elizabeth była już czytywaną w Europie i Ameryce pisarką. Zmuszona opuścić majątek, który zostaje sprzedany przez długi męża, osiedla się z dziećmi w Anglii. Zawsze będzie tęskniła za swym ogrodem… W Szwajcarii, gdzie buduje swój nowy dom i gdzie zostaje księżną Elisabeth Russel (po ślubie z Francisem Russelem) i w Prowansji gdzie zamieszkała po wielu latach…

Aż do śmierci będzie wspominać szczęśliwe dni spędzone na rozmyślaniach, w otoczeniu bujnej przyrody. Umiera w 1941 roku w Stanach Zjednoczonych.

„Elizabeth i jej ogród” to nie tylko pamiętnik początkującej ogrodniczki z wyższych sfer. To także obraz tamtych czasów. Nie brak tu przemyśleń na temat losów służby, ciężko pracujących kobiet. Hrabina von Arnim była osobą wykształconą, inteligentną, błyskotliwą, odważną i niezwykle wrażliwą, co znalazło odzwierciedlenie na kartach jej książki. Pierwszy nakład powieści rozszedł się błyskawicznie. Krytycy chwalili jej oryginalny język, wnikliwe obserwacje przyrody i społeczności.

Tak zaczęła się jej przygoda z pisaniem. Kolejne książki były również dobrze odbierane przez czytelników lecz na zawsze pozostała już „autorką Elisabeth i jej ogród”.

I choć w Rzędzinach nie zobaczymy już okazałego dworu rodziny von Arnim, a po ogrodzie hrabiny nie ma śladu, warto wybrać się w te okolice. Choćby po to by spojrzeć na budynek szkoły, której otwarcie uświetniła wraz z mężem, dotknąć kilkusetletnich drzew rosnących w obecnym parku, a na koniec dotrzeć do wsi Buk, gdzie w pobliżu kościoła stoi pomnik pisarki. W otoczeniu róż, które tak kochała…

MW

Elizabeth von Arnim, Elizabeth i jej ogród, przekład: Elżbieta Bruska, Magdalena Marta Lemańczyk Wydawnictwo MG

Pomnik Autorki w Buku

Pomnik Autorki w Buku