Do przyszłości czy przeszłości, do czasów, w których myśl jest wolna, w których ludzie różnią się między sobą i nie żyją samotnie – do czasów, w których istnieje prawda, a tego, co się stało, nie można zmienić. Z epoki identyczności, z epoki samotności, z epoki Wielkiego Brata, z epoki dwójmyślenia – pozdrawiam was!
George Orwell, Rok 1984
ORWELL – hasło klucz, automatycznie kojarzone z futurystyczną, antyutopijną wizją, katastroficzną ideą, upiorną sztancą. Zakorzenione i utrwalone w języku, wielowarstwowe, powszechnie znane, bardzo nośne, a w końcu nieco spowszedniałe. Obecne w życiu codziennym, w mediach, polityce, na ulicy, w sklepie, banku, w pracy, w telefonie, komputerze, zegarku. Jako neologizmy zakorzenione w powszechnym języku. „Orwellowski”, czyli zagrażający wolności jednostki lub społeczeństwa, głównie w obszarze najbardziej chronionym: prywatności. Dziś orwellowska dystopia jest nie mniej aktualna niż 71 lat temu. Każdego dnia „oko Wielkiego Brata” obserwuje nas coraz wnikliwiej.
Kim był George Orwell, a właściwie Eric Arthur Blair, twórca dwóch najbardziej znanych powieści XX wieku, które wpisały się do klasyki najchętniej czytanej literatury współczesnej? Co ważne, równie mocno zaistniały w popkulturze. Co ukształtowało osobowość i przekonania „Orwella jakiego znamy”, pchnęło do określonych czynów, zachowań? Skąd pochodzą mechanizmy, które stworzyły w jego głowie dystopijną wizję współczesnej rzeczywistości? Jak powstała tak silna potrzeba krytyki systemu totalitarnego i demaskowania bezwzględnej machiny kontrolującej i zniewalającej człowieka?
Pierre Christin biograficzną opowieść graficzną o życiu mistrza światowej literatury XX wieku, rozpoczyna niebanalnie – trzema zupełnie odmiennymi w stylu prologami. To dowód, że pełne zawirowań losy Erica Arthura Blaira można by opowiedzieć co najmniej na kilka sposobów. Mogłyby także zostać rozpisane na kilka ludzkich historii, bo bohater komiksu to arcyciekawa postać: „absolwent Eton, policjant, robociarz, dandys, bojownik, dziennikarz, buntownik, powieściopisarz, ekscentryk, socjalista, patriota, ogrodnik, pustelnik, wizjoner”. Prócz tego pomywacz, żebrak, mieszkaniec slumsów, zbieracz chmielu, milicjant, hodowca drobiu, nauczyciel, korespondent wojenny, felietonista, krytyk literacki. A także wrażliwy i bystry obserwator, człowiek pełen empatii, idealista z przebogatą wyobraźnią, zaangażowany aktywista, przyrodnik amator kochający faunę i florę, mąż i ojciec oddany rodzinie i przyjaciołom.
Aktywność literacka Orwella przypadła na najbardziej brutalny i okrutny czas w dziejach świata. Christin skupił się w głównej mierze na ewolucji przekonań oraz poglądów politycznych i społecznych bohatera. Życie prywatne i cechy osobowościowe stanowią tylko zarysowane tło. Komiks „Orwell” to biografia, która prowadzi nas chronologicznie przez samotne dzieciństwo Erica, z wojskowym drylem zamiast matczynej czułości. Poprzez gruntowne wykształcenie zdobyte najpierw w prywatnej szkole z internatem, by wiek młodzieńczy na spędzić na prestiżowej uczelni. To także zaskakujący wybór dalszej drogi życiowej, spotkanie oko w oko ze społecznymi nierównościami, wyzyskiem społecznym, imperialną ideologią. Traumatyczne doznania pchają go w kolejne życiowe zwroty akcji, których tłem jest świat pierwszej połowy XX wieku.
Pierre Christin stworzył scenariusz dzieląc opowieść na rozdziały odpowiadające momentom przełomowym w życiu bohatera. Autor nie ukrywa swojego podziwu dla twórcy „Roku 1984” i „Folwarku zwierzęcego”, dlatego ostatni rozdział poświęca silnemu wpływowi orwellowskiej myśli na własną twórczość, czasy współczesne i kulturę popularną. Specjalnością Pierre’a Christina – podobnie jak bohatera komiksu – jest społeczne i polityczne zaangażowanie, które są tematem tworzonych przez niego opowieści. Scenariusz komiksu jest dokładnie przemyślany – sposób budowania narracji, w duecie z surową, niemal zegarmistrzowską pracą artysty Sebastiena Verdiera z czarno – białym realistycznym rysunkiem, wyszczególnionym detalem, gdzie nie gdzie muśniętym kolorem dla podkreślenia tego co istotne. Doskonale relacjonuje kolejne etapy życia bohatera. Miejscami, jak w rodzinnym albumie, pojawiają się też fotografie. Ten zróżnicowany mariaż przenika i pierwszorzędnie się uzupełnia. Autor przygotował fanom prawdziwą niespodziankę: do współpracy zaprosił wybitnych rysowników – w tym m.in. jednego z ważniejszych twórców komiksowych Enkiego Bilala. Artyści dostali za zadanie zilustrować fragmenty dzieł Georga Orwella, które dodatkowo wyróżniono charakterystyczną, „maszynową” czcionką. To prawdziwa frajda dla fanów komiksów.
Biografii Georga Orwella powstało wiele, jednak duet Pierre’a Christina i Sebastiena Verdiera stworzył naprawdę wyjątkową. Czytelnik rusza śladem George’a Orwella poznając miejsca i wydarzenia, które rzutowały na jego życie i twórczość. Doskonała warstwa wizualna to prawdziwy majstersztyk, a dbałość o detale budzi niekłamany podziw. Na szczególną uwagę zasługuje także tłumaczenie Pawła Łapińskiego, dzięki któremu opowieść jest klarowna i płynna. Album „Orwell” w sztywnej, czerwonej oprawie to kolejna piękna powieść graficzna wydana przez Wydawnictwo Marginesy, która przełamuje utarty stereotyp, że komiks to banalne czytadełko dla dzieci. Nic bardziej mylnego. Historia obrazkowa to medium łączące cechy filmowego kadru i powieści, a powieść obrazkowa „Orwell” to dowód na to jak ogromny potencjał drzemie w komiksie.
Ewa Ciereszko
Tytuł: Orwell, Scenariusz: Pierre Christin, Ilustracje: Sebastien Verdier (gościnnie: Juanjo Guarnido, Enki Bilal, Manu Larcenet, Bluth, Annie Goerzinger), Tłumaczenie: Paweł Łapiński
Wydawnictwo: Wydawnictwo Marginesy, 2020r., liczba stron: 140
*tak pierwotnie George Orwell chciał zatytułować swoje kultowe dystopijne dzieło, czyli „Rok 1984”.
Kalendarz wydarzeń literackich w Szczecinie 
Leave a Reply