Ostatnia z Kossaków

Aż żal bierze… Spójrzmy na obecnych celebrytów: dziennikarze zajmujący się głównie wywoływaniem skandali, słodkie laleczki, gwiazdki jednego sezonu, właściciele firmy wytwarzającej lody… I to o nich mówi cała Polska, o nich jest głośno, oni kształtują modę. W okresie międzywojennym nieco inaczej rozumiano rolę tych, których nazywamy celebrytami. Z ogromnego mrowia grup literackich tamtej epoki przywołam raptem jedno nazwisko: Kossakowie. Gdy Kossakowie wchodzili do teatru czy kawiarni, to na nich skupiała się uwaga wszystkich. I bynajmniej nie dlatego, że któryś z nich znów użył publicznie niewybrednego języka, bądź szerzył kontrowersyjne poglądy. Kossakowie dali Polsce 3 wielkich malarzy (Juliusza, Wojciecha i Jerzego), wybitną poetkę, Marię Pawlikowską – Jasnorzewską i pierwszą damę polskiej satyry, Magdalenę, która sama siebie nazywała Samozwaniec. A to dopiero czubek góry lodowej, gdyż herb Kos wydał na świat wiele talentów literackich.

Magdalenę z Kossaków Samozwaniec uwielbiam, więc proszę mi wybaczyć stronniczość w poniższej recenzji. Bardzo się cieszę, że w moje ręce trafiły wspomnienia opracowane przez Rafała Podrazę, ciotecznego wnuka satyryczki. Książka jest ślicznie wydana, pełna dokumentacji fotograficznej, opatrzona pełną bibliografią, indeksem osób, drzewem genealogicznym Kossaków i Niewidowskich oraz kalendarium życia Magdaleny i zbiorem anegdot.

To nie biografia. To zbiór wspomnień rodziny, znajomych, sąsiadów, sympatyków i zajadłych wrogów. Spisane z licznych źródeł, ułożone tematycznie, poprzeplatane, nawzajem się uzupełniają. Wynika z nich wyraźnie pozytywny wizerunek Podrazy do Madzi, chociaż nie bezkrytyczny. Pozbierał zarówno wspomnienia z głębszych znajomości, jak i te ogólnikowe , z których wyłania się pełen portret ostatniej z Kossaków, królowej satyry.

Każde źródło przytacza znane mu epizody z jej życia, czasem te same anegdoty pojawiają się w różnych wspomnieniach.

Ze wspomnień wyłania się niejednolity obraz Madzi , tej wiecznej enfant terrible, kobiety, z którą się można utożsamiać jak z bohaterką literacką. Książka jest próbą usunięcia przekłamań na jej temat, pokazuje też ostatnie tchnienie przedwojennego wielkiego świata.

Aż chce się przenieść w te nie tak odlegle czasy polskiego środowiska literatów, tego z krakowskiego międzywojnia, ale i powojennego, warszawskiego.

Z każdą kolejną kartą książki powoli odkrywany portret, każde kolejne wspomnienie wnosi cos nowego i ważnego dla całokształtu postaci Samozwaniec; a to ze nie wymawiała r, a to że wydziedziczyła córkę, a to ze tego lubiła, ale tamtego nie znosiła. Z każdego jednak wspomnienia wyłania się jej ogromna miłość do siostry i duma z bycia córką Kossaka.

Książkę czyta się dobrze nawet bez znajomości szczegółów biografii Madzi, wystarczy wiedza ogólna o jej postaci lub …umiłowanie plotek.

Magdalena Samozwaniec. Niegdyś królowa środowisk literackich polskich, później, na jakiś czas, jakoś zapomniana.

Dobrze, że znów się o niej pisze w 40 rocznicę śmierci.

Marta Kostecka

Córka Kossaka. Wspomnienia o Magdalenie Samozwaniec, zebrał i opracował Rafał Podraza, Instytut Wydawniczy Latarnik, 2012