Różnorodność w identyczności / tacy sami a każdy inny

Autorzy książki szukają przyczyn różnorodności zdolności wśród dzieci w tajemnicach genotypu człowieka. Poprzez wieloletnie badania nad bliźniętami próbują odnaleźć różnicę pomiędzy wrodzonymi (genetycznymi) zdolnościami a wpływem środowiska – rówieśników i rodziny.

Badania nad wrodzonymi zdolnościami przeprowadzano w kategoriach zdolności liczenia, czytania i pisania oraz nauk przyrodniczych i ścisłych, a nawet … wychowania fizycznego. Mimo braku jednoznacznego wyniku badań, co do wyłonienia jednego konkretnego genu odpowiedzialnego za umiejętność czytania czy liczenia, autorzy twierdzą, iż geny leżą u podstaw naszych umiejętności. Biorąc pod uwagę olbrzymi wpływ środowiska, zapominają jednak o tym że badane dzieci odziedziczyły po swoich rodzicach te, a nie inne umiejętności właśnie dlatego, że ich rodzie te a nie inne umiejętności posiadają … lepsze kojarzenie kształtów liter i zdolność wypowiedzi to również środowisko rodzinne, czytający rodzice mają ogromny wpływ na rozwój dziecka. W takim przypadku nie ma za bardzo możliwości wskazania proporcji wpływu dziedziczności i środowiska.

Zgodnie z teorią przedstawioną w książce za ok. 40% zdolności, skłonności czy zamiłowania do konkretnej dziedziny nauki odpowiadają geny. Niestety zaraz po tym podsumowaniu przecząc samym sobie autorzy podkreślają brak możliwości kwalifikowania zdolności tylko na podstawie genotypu, podkreślając przemożny wpływ środowiska (wychowania i szkoły) na rozwój młodego człowieka oraz brak możliwości postawienia diagnozy zdolności na podstawie badań genetycznych.

Potwierdzeniem wpływu genów na zdolności do nauki i inteligencję są zdolności dzieci z zespołami wad genetycznych, które wymagają specjalnego toku nauczania. Jednak jak słusznie stwierdzają autorzy również dzieci o wybitnych zdolnościach wymagają indywidualnego podejścia – w przeciwnym razie nigdy nie osiągną wyników na jakie je stać. Niestety realizacja indywidualnego toku nauczania dla każdego ucznia – choć byłaby wspaniała – jest utopią. Jak więc realizować misję nauczania uwzględniając zdolności – nie bacząc na ich przyczynę – każdego z uczniów?

Rozwiązaniem problemu może być – choćby w pewnym stopniu – wykorzystanie nowych technologii. Pomoc dla nauczyciela w postaci indywidualnego programu komputerowego np. do matematyki pracującego z uczniem o specyficznych wymaganiach pozwoli nauczycielowi na skupienie uwagi na pozostałej części klasy.

W podsumowaniu autorzy przedstawiają jedenaście pomysłów na usprawnienie polityki edukacyjnej jest tu i zminimalizowanie podstawowego programu nauczania i ogólne zwiększenie – czy wprowadzenie – możliwości wyboru toku nauki już w szkole podstawowej. Czy pomysły te zostaną wprowadzone w życie i czy umożliwią wyrównanie szans – szczególnie w polskiej nie skłonnej do zmian szkole – czas pokaże.

Ewa Buszac-Piątkowska

Kathryn Asbury, Robert Plomin „Geny i edukacja”, PWN 2015