Zagrabione dzieciństwo

Gdyby nie tło historyczne – II wojna światowa, Holocaust, rzeź Wołyńska – można by porównać losy małego Henryka do losów Tomka Sawyera – twardego, nieustępliwego i pełnego żądzy przygód dziecka. Ale w przygodach tego ostatniego więcej było elementów radosnych i psotliwych, natomiast Henryk od 8 roku życia walczył od przetrwanie. To co robił i widział, choć straszne i czasem nieludzkie, wynikało z potrzeby przeżycia. I przeżył, choć to też wydaje się nieprawdopodobne.

Książkę czyta się jednym tchem – dobrze poprowadzona, dwutorowa, narracja opowiedziana z punktu widzenia małego, polskiego chłopca ze wsi Antonówka na Kresach Wschodnich i jego rodziców, którzy całe życie szukali po nim śladu. Niektóre epizody wydają się baśniowym łutem szczęścia – jak chociażby fakt spotkania niemieckiego kapitana Kurta Stainkena (dobrego Niemca), który obdarzył Henryka ciepłym, wręcz ojcowskim uczuciem. Karmił, chronił i uczył wielu przydatnych w życiu rzeczy, gdy wokół mordowani byli Polacy i inne nacje. Trzy lata w koszarach specjalnego, niemieckiego batalionu na Wołyniu, tak naprawdę ukształtowały Henryka – chęć bycia żołnierzem, nieokazywanie uczuć, siłę przetrwania.
Później, pod szkole we Francji, gdzie trafił, oddany przez kapitana Stainkena, los zagnał go do Legii Cudzoziemskiej, z którą walczył przez 7 lat w Algierii. Brał udział w wojnie, z którą nie miał, jak sam mówił, nic wspólnego. Bezpaństwowiec, tak jak wielu jego kolegów, walczył o przyznanie mu obywatelstwa francuskiego. Zdobył je, ale nie spełnił swojego wielkiego marzenia, by spotkać ponownie niemieckiego kapitana, swojego dobrodzieja. Stainken zmarł cztery lata przed tym jak w końcu zdobył jego adres w Dreznie. Więcej szczęścia miał odnajdując, przy pomocy polskiego dziennikarza, swoich rodziców w Prabutach, dokąd zostali przesiedleni z Kresów Wschodnich. Po 36 latach znów się zobaczyli…
Dziś niewielu jest świadków tych wydarzeń. Żyją jeszcze ci, którzy doświadczyli okrucieństw Wołynia i wojny. Ale nawet dla tych nielicznych, a także dla ich rodzin, książka Tomasza Wandzela może być wzruszającą podróżą do czasów dzieciństwa.

EKa
Tomasz Wandzel, Chłopiec z Kresów. Historia prawdziwa, Wydawnictwo MG, Kraków 2023