Nie rób ze mnie kategorii…

Billy Abbott to główny bohater, a zarazem narrator powieści Johna Irvinga zatytułowanej „W jednej osobie”. Kilkudziesięcioletni, biseksualny pisarz opowiada historię swego życia, która jednocześnie jest zapisem świadomości i mentalności amerykańskiego społeczeństwa od lat pięćdziesiątych do czasów współczesnych.

Głównym motywem opowieści jest, początkowo skrywany, pociąg Abbotta do niewłaściwych osób. Niestosowne jest jego uczucie do znacznie starszej (i nie jest to jedyna niestosowność) panny Frost. Niepokojące jest również zainteresowanie przedstawicielami tej samej płci. Silny sprzeciw społeczności małego First Sister na wszelkie przejawy inności potęguje w Billy’m uczucie wyobcowania.

W gruncie rzeczy jednak nie jest sam, bowiem mieszkańcy miasteczka w stanie Vermont to galeria osobliwości. Oryginałem jest na przykład dziadek bohatera, właściciel tartaku, udzielający się w amatorskiej trupie. Grywanie żeńskich ról w sztukach Szekspira nie jest wystarczającym alibi dla słabości Harolda Marshalla do damskich fatałaszków. Wielbiona przez Abbotta panna Frost nie jest zwyczajną, samotną bibliotekarką. To transseksualistka, akceptowana jako Al (nie mający sobie równych zapaśnik), po transformacji znienawidzona przez otoczenie. Kolejny przedmiot fascynacji i ukrytych pragnień narratora to Kittredge. Przystojny, a wręcz piękny chłopak, w którym kochają się zarówno dziewczęta, jak i chłopcy. On również skrywa swoje prawdziwe oblicze. Dopiero po wielu latach Abbott dowie się, że Kittredge zawsze pragnął zostać kobietą. W tej galerii nie może zabraknąć ojca głównego bohatera, Williama Francisa Deana, który porzucił matkę Billy’ego dla mężczyzny.

Billy Abbott dorasta zatem w atmosferze nietolerancji i niezgody na inność. Przeciwstawia się temu już jako dorosły człowiek, który nie kryje się ze swoimi preferencjami. W swoich książkach otwarcie pisze o seksualności, żądzach i pragnieniach. Jednak biseksualność bohatera nie znajduje zrozumienia również w środowisku homoseksualistów. Jego orientacja budzi nieufność, dwubiegunowość jego zainteresowań wzbudza lęk w aktualnych partnerach, którzy obawiają się zdrady z płcią przeciwną. Sam Abbott zdaje sobie sprawę, że jego oczekiwania nigdy nie zostaną w pełni spełnione. Zawsze będzie czuł niedosyt, niezależnie od tego czy w danej chwili będzie z kobietą, czy z mężczyzną.

Za przesłanie książki można uznać słowa panny Frost, które pobrzmiewają jak echo w głowie Billy’ego Abbotta: „Drogi chłopcze, bądź łaskaw nie przypinać mi etykietki. Nie rób ze mnie kategorii, zanim mnie nie poznasz”. Te wyrwane z kontekstu zdania mają wymiar uniwersalny, bowiem każdy z nas potrzebuje aprobaty dla swojego prawdziwego „ja”. I o to właśnie walczy przez całe życie bohater „W jednej osobie” Johna Irvinga.

Estera Zoc- Firlik

John Irving, W jednej osobie, Prószyński i S-ka, 2012